Излезе од печат новата книга на Митрополитот Струмички Наум (07.01.2022 20:12)
На празникот на Христовото Рождество, излезе од печат новата книга на Митрополитот Струмички Наум – „Прирачник за неделни беседи“, во издание на манастирот „Воведение на Пресвета Богородица Елеуса“, Велјуса.
Предговор
Црквата Христова повеќе од два милениума е сведок во историјата на несоздадената љубов Божја, пројавена кон паднатиот човек. Ние, кои ја живееме тајната на Црквата, знаеме дека Словото стана тело и се всели во нас, полно со благодат и вистина; и ние ја видовме Неговата слава, слава како на Единороден од Отецот (Јован 1, 14).
Бог толку го возљуби светот што ни Го даде Својот Единороден Син и, како што вели еден современ богослов, да ни дадеше нешто друго Бог, тогаш помалку би ни дал од што може да ни даде. Вака ни се даде Себеси и ни се принесе Себеси, не задржувајќи ништо за Себе, или подобро кажано, немајќи ништо друго поскапоцено да ни даде.
Во таа секосмичка љубов и снисходење, во Неговото Воплотување, ние имаме можност да станеме богови по благодат. Токму тоа е Евангелието, Словото Божјо, благата и радосна вест што Црквата му ја објавува на светот. Впрочем, Христос им заповеда на оние што Го познаа, што се поистоветија со Него и се охристовија, на Своите ученици и апостоли, а преку нив и на сите нивни преемници, сѐ до крајот на светот: Одете и научете ги сите народи, учејќи ги да пазат сѐ што сум ви заповедал (види: Матеј 28, 19–20). Всушност, Црквата проникнувана од несоздадените енергии Божји е пројава на Синот Божји низ времето и историјата, Кој му дава можност на секој човек, преку соединувањето со Него, да ги победи трулежот и смртта, и да биде спасен.
Благодатната проповед и автентичното толкување на Евангелието се секогаш условени од таа лична средба со Христос. Погрешно и многу опасно е ние во Црквата да мислиме дека Христос Го виделе и познавале само апостолите, оние што оделе со Него, а сите нивни следбеници низ вековите само со вера прераскажувале што слушнале. Таквата проповед нема сила, пред сѐ, не таква која би ги допрела и преобразила душите на оние што ја слушаат. Еве, на пример, светиот апостол Павле никогаш не Го сретнал Христос пред Неговото Вознесение, но Го видел и Го познал кога му се јавил на патот за Дамаск. Самиот тој вели: Најпосле ми се јави и мене, како на некое недоносче (1 Кор. 15, 😎.
Личниот опит и познанието на Христос како Син Божји и Спасител на светот се клучни за секоја христијанска душа, но за пастирите на Црквата, а пред сѐ, за епископите се неопходни. Без исполнување на тој аскетско-исихастички критериум, кој секогаш е молитвен, проповедта, а особено толкувањето на Евангелието се опасни, подеднакво и за оној што толкува и за оние што слушаат. Секако, Бог, Чиешто тело е Црквата, ќе го покрие секој исклучок заради потребите на Црквата, но единствено таму каде што има барем смирение и свесност за сопствената немоќ.
Многу е важно да напоменеме, а уште поважно е да знаеме дека секоја средба со Бог е лична и неповторлива, сечиј пат и опит кон Богопознание е личен и неповторлив, секој личносен однос со Богочовекот Исус Христос е личен и неповторлив, и проповедта и толкувањето на Евангелието произлегуваат од личносните димензии на тој однос со Бог. Секој автентичен, а тоа значи просветлен или обожен сведок Христов во овој свет е крајно оригинална и неповторлива рефлексија Христова во историјата на вечно Новиот, Неизменлив и секогаш Ист Христос.
На сите нас, кои се родивме и растеме под пастирската закрила на нашиот Епископ, секогаш ни било напоменувано дека Христос е нашиот критериум за сѐ и дека тој е тука само да ни го покаже патот до местото на срцето, кое треба да се отвори за умно-срдечната молитва, а умот молитвено соединет со него да се просветлува од нетварната благодат Божја; дека Христос ни е целта; дека растеме вистински само ако растеме според мерката на растот Христов, оти единствено тогаш самопознанието и покајанието нема да нѐ напуштат до последниот здив.
Не смее во Црквата, а особено не во монашките заедници да исчезне стремежот кон личното познание на Бог или, подобро кажано, кон Боговидение. За да се држи тој курс, одговорноста паѓа особено на плеќите на духовните отци и Старците.
Опасна појава е идолатризацијата на духовниот отец и промоција на некаква негова светост, додека духовните чеда живеат во бунило и крајно незнаење за аскетско-исихастичките критериуми и основните принципи на монаштвото, кое не е од овој свет; а што е уште пострашно, истовремено да знаат и да следат сѐ што се случува во светот. Старец Јосиф ни сведочи за своето време, но за жал, и денес нештата не се многу променети. Гледаме како во рацете постојано се држат бројаници, а се подбиваат и исмеваат кога ќе слушнат дека некој има умно-срдечна молитва. Сето тоа се случува оти го нема тој основен стремеж и копнеж за личносен однос со Оној заради Кого и сме го оставиле светот, што поради сопствената млакост, што поради тоа што од згрешениот однос духовен отец – духовно чедо не можеме да Го видиме Христос. Успешен е само оној духовен отец кој пораснал духовни чеда кои се поголеми пастири во Црквата од него.
Зборувајќи за тој копнеж и устрем, Владиката во една од своите беседи го толкува и му дава една поинаква перспектива на неверието на свети апостол Тома, кому не му било доволно што неговите браќа го уверувале дека Го виделе Христос Воскреснат, туку го претпочитал личниот опит да Го види и да Го допре својот Бог:
„Желбата на aпостолот Тома да ги допре раните на воскреснатиот Богочовек Исус Христос не е неверие, туку природен и спасоносен копнеж на секој човек да Го познае Бог од опит, а не само од просто верување и читање книги. Затоа што, посебно, самото интелектуално знаење за Бог не ни носи сигурно спасение, а најчесто ни носи гордост, поделби и пропаст, додека пак, знаењето на разумот што произлегува од опит на заедницата со Бог ни носи смирение и единство, во Светата Евхаристија на Црквата“.
И уште вели: „Основен копнеж на секоја христијанска душа треба да биде достигнувањето на дарот на умно-срдечната молитва и познанието на Бог од опит. Во ова не постои разлика меѓу мирјани и монаси, свештеници и лаици. Без овој копнеж, потврден на дело, нема православен духовен живот“.
Во сите дела на Митрополитот, па и во оваа книга, провејува оригиналност и неповторливост во духот на она што го кажавме погоре за личносниот однос со Бог и неговото влијание врз проповедта и толкувањето на некои места од Евангелието. Секако, оригиналноста во Црквата не подразбира недоследност на Светите отци и на нивниот опит, оставен во наследство на сите нас, па затоа и основите на Македонската аскетско-исихастичка школа се во целост светоотечки и покрај нејзините особености.
Нејзините светопреданиски основи се: систематизација и хармонија на духовниот живот; систематизација на христијанската (православна) психотерапија; разликата помеѓу примарната и секундарната функција на умот; и личниот опит (праксата) – основи кои досега не биле прецизно класифицирани и забележани во светоотечката литература.
Македонска аскетско-исихастичка школа не значи ништо друго освен Светогорска аскетско-исихастичка школа, односно Светоотечка, т.е. Светопреданиска аскетско-исихастичка школа.
Секој што ги чита беседите на Владиката знае што подразбираат овие основи, и затоа не би се задржувал на секоја од нив посебно, освен на последната, бидејќи уште на почетокот акцентот го ставивме на личниот опит.
Она што го знаеме од непосредна близина е дека Владиката зборува од опит и секогаш во рамките на она што Бог му дарувал. Во сите свои поуки, и пишани и усни, се забележува дека тој исклучиво зборува за очистување на срцето од страстите, неговото отворање за Исусовата молитва, пројавувањето на благодатта на Крштението внатре во него, просветлувањето на умот, аскетската и благодатната умно-срдечна молитва итн.
Никаде и никогаш подробно не зборува за третиот степен на обожението и гледањето на несоздадената светлина, освен кога ги споменува во систематизацијата, кажувајќи и каква молитва е карактеристична за тој степен. А, ако и нешто повеќе кажува, тогаш ги цитира отците-исихасти. Еве, токму во тој контекст една негова реченица од книгата што ја држите во раце: „А, зборовите да бидат едно, како што сме и Ние (Јован 17, 11), иако искажливи, нема да ги толкувам – јасни ни се отприлика, ама далеку сме ние од тоа“.
Секако, колку човек ги преобразува страстите на своето срце толку и се просветлува, а колку се просветлува толку и се обожува.
Голема благодарност и за оваа душеполезна книга која топло ја препорачувам на секоја христијанска душа, а особено на секој свештенослужител, да ја има како потсетник или, подобро кажано, концепт кој ќе му помогне да ја подготви неделната или празничната беседа и проповед.
Викарен Епископ Јаков Стобиски