„Среќата“ како тема, со векови зазема важно место во историјата на човековата мисла. Овој „проблем“ не останува занемарен ниту од Светото Писмо, ниту во светоотечката литература и традиција.

Истакнат претставник на западната гранка на оваа традиција е свети Амвросиј Милански – духовниот наследник на блажениот Августин – „учителот на Западот“. Литературното наследство на свети Амвросиј, чие сеќавање Црквата го прославува на 7 декември, е неспоредливо и според богатство и по плодотворноста. Од неговите егзегетски дела, преку пастирските упатства, па сѐ до неговата црковна поезија, тој остава трага на една оригинална и исклучителна вдахновеност.

Во длабока старост, од позиција на искусен и прозорлив духовник, свети Амвросиј ја напишал „За должностите на служителите“, каде остро се осврнал на проблемот со среќата, заснована на евангелските вистини и античкото философско наследство (Книга II). Се разбира, во основата на ова наследство се подредени грчки мислители, пренесени во латинската култура претежно преку Цицерон во „De officiis“.

Но, сепак, како христијанството гледа на среќата?

Прво мора да знаеме дека, според Светите отци, поимите „среќа“, „блаженство“ и „вечен живот“ се синоними, но еве како свети Амвросиј одговара на ова прашање:

– Навистина е среќен оној кој не се оценува според туѓите проценки, но се перципира преку внатрешните сетила како судија на самиот себе. Така што ниту го следи јавното мислење заради некаква награда, ниту пак се плаши од казна. Значи, колку помалку ја бара славата, толку повеќе се издига над неа. За оние што ја бараат славата, ваквата сегашна награда е идна сенка што го попречува вечниот живот; бидејќи и во Евангелието е напишано: „Вистина ви велам, тие веќе ја примија својата награда“ (Мат. 6, 2).

Светителот, понатаму, во духот на Светото Писмо го толкува античкото поимање на моралната добродетел:

– Доблеста се карактеризира или со милосрдие или со наложување на таен пост, за да покажеш дека бараш награда од Самиот Бог, а не од луѓето. Оние пак што ја бараат од луѓето веќе ја имаат својата награда; но оние кои од Бога ја бараат наградата, го имаат животот вечен, кој не може да постои без Создателот на вечноста, како што е напишано: „Вистина ти велам, денес ќе бидеш со мене во рајот“ (Лука 23, 43).

Што се однесува пак до самата дефиниција за среќата или блаженството, светиот отец пишува:

-Божественото Писмо го положи вечниот живот во богомислието и во плодовите на добрите дела… Зашто, за богопознанието Господ Исус рекол: „Ова е вечниот живот, да Те познааат Тебе, вистинскиот Бог и Исус Христос, Кого Ти си го испратил“ (Јован 17, 3). А за добрите дела тој одговара на следниов начин: „Кој ќе остави куќа, или браќа, или сестри, или татко, или мајка, или жена, или синови или имот, заради Моето име, стократно ќе добие и ќе го наследи вечниот живот“ (Мат. 19, 29).

Спротивно на општоприфатената претстава од антиката за среќата како отсуство на страдање (на пример, според Ероним од Родос), свети Амвросиј, откако приложува голем број на примери од Светото Писмото (особено последното блаженство од Евангелието по Матеј 5, 11) вели:

-Затоа, постои среќа и во страдањето, во кое, со сладост исполнувајќи го, самата храброст се намалува и затапува, преумножувајќи се само себеси во сопствените постапки било заради совеста, било заради Божјата благодат.

Како заклучок треба да кажеме, дека вистинската среќа не се крие во телесната и душевната удобност, која гарантира мирно постоење на земјата. Блаженството на праведниците е исполнето со напорна работа и со силен труд за спасение не само на нив самите, туку и на сите луѓе, чијашто пак смрт, ни за миг не им дава спокој на оние кои општат со Бога и ги држат клучевите на богопознанието. Самата Библија нè учи дека духовниот живот е драматичен и постојано е исполнет со кризни ситуации – да се потсетиме на праведниот Јов. Токму во оваа борба помеѓу царството на духот и „овој свет“ – борба, која се води внатре во нас – треба да ја видиме вистинската смисла на животот, т.е. среќата.

Никола Антонов