1. Дали сте ги слушнале зборовите на апостолот кој се обраќа до Солуњаните и го пропишува законот за целиот живот? Тие се упатени на ние кои секојдневно се наоѓале во негова близина, иако, нивната корист се распростира на целиот човечки живот. Радувајте се секогаш. Молете е без престан. Благодарете на сè, вели тој (1. Сол. 5,16-18). Што значи „да се радувате“ и каква е користа од (радувањето)? Како е можно да се здобие непрестајна молитва и на Бог да му се заблагодаруваме за сѐ? Реченото, колку што можеме, ќе го пророкуваме подоцна. Сега навистина е неопходно, најпрвин да го наведеме она за што ни приговараат нашите противници кои (наведуваат) клевета дека исполнувањето на законот е невозможно. Зарем е доблест, велат тие, да се поминува денот и ноќта во излевање (на душата) и да се живее во веселба и во радост? Освен тоа, зарем е (непрестајното радување) воопшто можно со обѕир на тоа дека нѐ опкружуваат илјадници неволни несреќи кои во душата нужно излеваат потиштеност? Затоа невозможно е неуморно да се радуваме и да се веселиме, освен ако (сакаме да кажеме) оној кој го печат не чувствува болка и дека не се мачи оној кој го прободуваат. Можеби и некој од оние кои нѐ опкружуваат, боледувајќи од слични болести на помислата, изнесуваат истоветни изговори заради оправдување на своите гревови (Пс. 140,4). Покрај својата немарност за чување на заповедите, тој се обидува да го обвини Законодавецот дека наводно пропишува нешто невозможно. Тој најверојатно вели: „Како е возможно да се радувам кога причините за среќа не зависат од мене? Тоа што предизвикува радост доаѓа од надвор и не се наоѓа во мене, на пример – доаѓањето на пријателите, средбите со родителите после долго време, наоѓање пари, почести од луѓе, оздравување после разни болести и останати животни добробити, дом во кој има трајна благосостојба, богата трпеза, дружељубиви соучесници во веселбата, звуци и призори кои предизвикуваат уживање, здравјето на роднините и среќа во сè останато од животот (со обѕир на тоа дека нас не нè жалостат само нашите сопствени непријатности, туку и оние кои ги вознемируваат нашите пријатели и роднини). Сето ова (наброено) е неопходно за да се смета како душевна радост и веселба. Покрај тоа, радоста во душата може да се роди ако видиме пад кај своите непријатели, пропаст на злочинците и наградување на добродетелноста, со еден збор, кога ниту сегашните ниту очекуваните тешкотии не го потресуваат нашиот живот. Тогаш, како ни е дадено како заповед нешто чие исполнување го нема во нашата волја, туку претставува последица на други причини? Освен тоа, како е возможно, непрестајно да се молиме кога телесните потреби ги привлекуваат мислите на душата на себе и со обѕир на тоа дека е невозможно разумот истовремено да се подели на две групи.
  2. Меѓутоа, мене ми е заповедано да се заблагодарувам на Бог за сè. Зарем да се заблагодарувам кога ме мачат, кога ме исмеваат, кога ме растргнуваат на тркало, кога ми ги вадат очите? За да се заблагодарувам кога некој мразител ми задава нечесни удари, кога се смрзнувам од студ, кога ме мачи глад, кога сум врзан за дрво, кога неочекувано останувам без деца, па дури и без жена, кога го губам имотот на сред бродолом, кога на море ме заробуваат пирати или на копно разбојници, кога сум во рани, кога ме клеветат, кога осиромашам или сум во темнина“. Сето кажано и многу уште што додаваат оние кои го обвинуваат Законодавецот, мислејќи дека своите гревови ги оправдуваат со клевета дека ни се наредува нешто што не може да се изврши. Значи, што да одговориме? (Ќе одговориме) дека апостолот има во вид нешто друго и дека се обидува нашите души да ги одвои од земјата, носејќи ги до небесниот начин на живот. Не ја разбираат големата замисла на Законодавецот, меѓутоа тие се тркалаат по земја и телото во телесните страсти како црв по кал, бараат начин да ја исполнат апостолската наредба. Апостолот не ги повикува сите постојано да се радуваат, туку само оној кој се вподобил во него, односно оној кој веќе не живее во тело, туку го има Христос кој живее во него (Гал. 2,20), со обѕир на тоа што соединувањето со највисокото добро не допушта сочувствување со она што го вознемирува телото. Дури и кога телото би било распарчено, раскинувањето на врската би останало во страдалниот (дел) на телото, а распростирањето на болката не би можело да се пренесе до умниот дел на душата. Доколку, според апостолскиот совет, сме ги умртвиле екстремитетите кои се на земја (Кол. 3,5) и доколку во телото го носиме Христовото умирање (2. Кор. 4,10), раната нанесена на умртвено тело нужно нема да допре до душата, која е ослободена од врската со него. Освен тоа, несреќите, загубите и смртта на блиските нема да се издигне до умот, ниту пак возвишеноста на душата ќе се сруши до сочувство со овдешното. Доколку расудуваат како и ревносните (луѓе), оние кои западнале во неволја нема да ги натажуваат другите, со обѕир на тоа дека и сами без лелекање ќе го поднесат она што им се случува. Доколку пак, живеат во тело (Рим. 8,13), тие нема толку да предизвикуваат болка, колку што ќе се сметаат бедни, не толку поради околностите, колку затоа што не го избрале она што требало. Воопшто (речено), душата која една копнежливо се приврзала за Создателот и која навикнала да се радува на тамошните убавини, нема да ја изгуби својата радост и веселба поради смени на разновидни промени на телесните страдања. Она што за другите е тажно, нив ќе ги направи уште порадосни. Апостолот, на пример, бил благоугоден во немоќите, во неволјите, во гонењата (2. Кор.12,9-10) и во сиромаштијата. Тој се фалел со своето сиромаштво наоѓајќи се во глад и во жед, во студ и голотија, во гонењата и непријатностите. (2. Кор. 11,27). Апостолот се радува на она поради што другите тагуваат и се одрекува од животот. Тие не се научени на апостолската мисла и не разбираат дека Павле нѐ повикува на евангелски живот, осудувајќи се да го обвинат дека наводно ни пропишува нешто невозможно. Меѓутоа, тие нека сфатат колку причини за радување ни дала Божјата голема великодушност. Ние, од небитие станавме битие, создадени сме по образот на Творецот (Пост. 1.26) и да го имаме на ум и словото кое ја дополнува нашата природа и со кое го спознаваме Бог. Доколку преку него внимателно ги изучиме сите убавини на созданијата како да се напишани, ние ќе ја препознаеме големата мудрост и промислата Божја во сè. Ние го разликуваме доброто од злото и самата наша природа нè учи да одбираме корисно и да го одбегнуваме штетното. Бидејќи поради гревот сме се отуѓиле од Бога, повторно сме повикани на блискост со Него, откако со Крвта на Единородниот сме ослободени од нечесното ропство. (А што да кажеме) за надежта на Воскресението, за насладувањето со ангелските добра, за Царството на небесата за ветеното богатство кое ги преминува силите на разумот и на словото?
  3. Зарем сето кажано не може да се прифати како доволна причина за непрестајна радост и непрестајно веселење и зарем, напротив, треба да мислиме дека живот достоен за радост поминува единствено оној кој ја презаситува утробата, кој се забавува со звуци на инструментите, лежи на мека постела и грчи? Меѓутоа, на оние кои имаат ум јас би им рекол дека би требало да ги оплакуваат, а да им „заблазнуваат“ на оние кои сегашниот живот го поминуваат надевајќи се на идниот век и заменувајќи го сегашното со вечното. Ние треба да им заблазнуваме на оние кои се соединиле со Бог, со обѕир на тоа што животот го поминуваат во радост, дури и ако се најдат во огнена печка (како трите младичи во Вавилон), дури и ако се затворени со лавови, дури и ако ги проголта кит. Бидејќи тие, не се натажуваат поради сегашното, туку се радуваат поради надежта во она што се чува за нас во иднината. Мислам дека добар подвижник, кој еднаш стапнал на подлогата на побожноста, треба достоинствено да ги поднесува ударите на противниците, надевајќи се на слава која ќе дојде при примањето на венецот, оние кои се навикнале на напори физичката телесна борба, не се колебаат поради болните удари, туку продолжуваат да се борат со противникот сред желбата да ги прогласат за победници, презирајќи ги моменталните напори. Ни на оној кој е ревносен ќе му се помрачи радоста дури и ако се сретне со препреки, имајќи предвид дека неволјата гради трпение, а трпението искуство, а искуството надеж, која не посрамува (Рим. 5,5). Поради тоа истиот (апостол) на друго место ни заповедува дека во неволја треба да бидеме трпеливи и во надежта радосни (Рим. 12,12). Според тоа, надежта заедно со радоста живее во душата на ревносниот човек. Меѓутоа, истиот апостол ни заповедува и да плачеме над тие што плачат (Рим. 12,15). Пишувајќи им на Галатјаните, тој плачел поради непријателот на Крстот Христов (Фил. 3,18). Дали воопшто треба да зборуваме дека Јеремиј плачел, дека Езикил, по заповедта Божја, пишувал за плачот на кнезовите (Израилски)(Ез. 2.10) и дека многу светители плачеле? Тешко мене мајко моја што си ме родила (Јер. 15.10). Тешко мене, нема веќе милосрдни по земјата, нема праведни меѓу луѓето; сите кројат сплетки, за да пролеваат крв; секој му става на брата си стапица (Мих. 7,2). Доколку ги погледне гласовите на праведниците воопшто и доколку откриеш дека понекојпат заплакуваат, ќе се увериш дека го оплакуваат овој свет и мизерниот живот во него. Тешко мене, бидејќи престојот мој е продолжен (Пс. 120,5). Павле сакал да умре и да биде со Христос (Фил. 1,23). Поради тоа жали на продолжениот престој на странствувањето, кое го спречува да се радува. Давид во песните ни го остави плачот за пријателот Јонатан, а заедно со него и плачот за своите непријатели. Ме боли за тебе, брате Јонатане. Ќерки Израилеви, плачете за Саула (2. Цар. 1,26; 24). Саул го оплакува како оној што умрел во грев, а Јонатан како оној кој цел живот му бил близок пријател. Па, зошто би зборувале за нешто друго? И сам Господ плачел поради Лазар (Јован 11,35), плачел и поради Ерусалим (Лука 19,41). Тој ги утешува жалосните (Матеј 54) и оние кои плачат (Лука 6,21).
  4. Како сето наведено може да се усогласи со зборовите: Радувајте се насекаде (Фил. 4,4). Бидејќи солзите и радоста не ги предизвикуваат исти причини. Солзите природно ги предизвикува притисок околу срцето до кој доаѓа сред неочекуван удар или сред напад кој ја ранува и ја стега душата, додека радоста е слична на потскокнување на душата, развеселена со фактот дека делата се согласно желбите. Оттаму потекнуваат и различните телесни знаци. Разжалостените имаат блед сив и ладен изглед, додека телата на радосните се бодри и румени, при што душата само што не скокне и не излезе надвор од задоволство“. Ние ќе додадеме дека плачењето и солзите на светите произлегуваат од љубов кон Бога. Секаде гледајќи на Саканиот и зголемувајќи ја во себе радоста која произлегува од тоа, тие истовремено се грижеле за своите слуги, поправајќи ги оние коишто грешат со своите солзи и оплакувања. Оние кои стојат на брегот и сочувствуваат со оние кои се дават во морето не ја губат сопствената сигурност иако се грижат да им помогнат на несреќните (Лука 6,21; Матеј 5,4). Смеење не се нарекува кикотењето кои од превирање на крвта излегува низ образите, туку чистата веселост, која не е помешана со ништо мрачно. Апостолот ни допушта да плачеме со оние кои плачат (Рим. 12,15), со обѕир на тоа дека некои солзи на некој начин се семе и залог за вечна радост. Воздигни го својот разум и согледувај ја ангелската состојба. Дали ним им доликува друга состојба која е спротивна на радост и благодушност? Бидејќи, тие се удостоени да стојат пред Бог и да се насладуваат со неискажливата убавина на славата на нашиот Творец. Поттикнувајќи нè на таков живот, апостолот ни заповеда секаде да се радуваме.