Молитвата е најмоќниот двигател на духовниот живот. Таа е како подземна вода која го напојува целиот наш духовен живот. Покрај тоа, може да се каже дека, самиот наш молитвен живот е пред сè степенот на нашиот духовен живот. Ние духовно живееме во таа мера колку што се молиме или колку умееме да се молиме. Светите Отци ја нарекуваат „уметност“. Уметноста означува највисок степен на умеење, највисока наука која од човекот бара непрекинат творечки напор, односно непрекината жива молитва. Молитвата, подобро од било што друго, ги решава проблемите кои ни ги задава животот. Во молитвата човекот наоѓа решенија за сите свои проблеми – како за духовните така и за проблемите од секојдневниот живот. Молитвата невидливо го штити човекот од сите негови непријатели – видливи и невидливи. Доколку внимателно го анализираме својот живот, во околности кои ни изгледале безизлезни и кога никој не можел да ни помогне, со тоа наше единствено оружје – молитвата, Бог повеќепати не избавувал од неволји и страдања. Но, само на оној свет (во вечноста) ќе дознаеме во потполност од какви уште страшни опасности, зла и несреќи нè чувало нашето молитвено правило.
Молитвата е удел на човекот кој не може да му го одземе ниедна надворешна сила. Молитвата е секогаш со нас – не само во овој земен свет, ами и во вечниот живот. Во суштина, самата вечност како непрестано движење на човечката душа кон Бога е еден вид молитва, но не словесна ами поинаква. Молитвата го менува човечкото срце; ги открива и буди силите на срцето кои обично спијат и кои и нам ни се непознати. Молитвата духовно го обновува нашето срце, го прави чувствително и проникливо.
Во Книгата Соломонови изреки е речено: Безбожните сакаат да се одбранат од злото… но праведните се избавуваат со знаење (Кн.Сол.изреки 12, 12; 11, 9). Прозорливоста е посебна духовна интуиција на разликување на доброто и злото, маскираното и скриеното под маската на добрината. Молитвата ја оддвојува душата од земјата. Надвор од молитвата човекот е прикован за земјата како митскиот Прометеј за карпата.
Молитвата му дава на човековиот ум одредена духовна способност: тоа е човечката можност да ја чувствува вистината. Како што човек го чувствува вкусот на храната, разликува слатко од горчливо, добрата од расипаната храна, така и молитвата му дава на умот посебна способност да ги чувствува вистината и лагата. Светите Отци зборуваат за тоа дека молитвата е над сите добри дела. Сите добри дела кои ги прави човекот се ограничуваат на одредени лица на кои им чини добро; понекогаш ова наше „добро“ воопшто и не им носи вистинско добро и среќа на другите. А моќта на молитвата се протега низ целата вселена. Молитвите на луѓето и молитвите на Црквата се огромна сила која создава хармонија и очистува, која може да се рече, го одржува постоењето на целата Вселена. Кај апостол Павле постојат следниве таинствени зборови: Тајната на беззаконието веќе дејствува, само тоа нема да биде извршено додека не се отргне оној што ја задржува сега (2. Сол. 2, 7). Кој е тој кој задржува, кој не дозволува на Земјата да дојде олицетворението на злото? Светите Отци говорат дека таа сила која задржува е духот на побожноста и пред сè – духот на молитвата. Кога ќе пресуши духот на молитвата видливиот свет ќе западне во состојба на гниење и распаѓање, оти веќе ќе ја нема силата која ќе го обновува. Поради ова молитвениците – кои од светот заминувале во манастири и пустини, па дури и обичните и незнајни луѓе кои по пат на голем и напорен духовен подвиг дошле до дарот на непрестајната молитва – се најголемите доброчинители на целиот човечки род. Молитвата е богатство кое секогаш го носиме со нас. Никој не може ниту да ни го украде ниту да ни го одземе. Молитвата е драгоцено богатство кое секогаш и секаде е со нас, па каде и да одиме, со што и да се занимаваме. Па што и да се случи со нас – дури и ако изгубиме сè што имаме – нашата молитва не може да ни ја одземат ниту луѓето, ниту демоните, ништо освен нашата немарност. Дури и целото тело наше да го разори болест, молитвата ќе остане со нас како душа на нашата душа.
Молитвата е над секое теолошко расудување, затоа што таа само ни го покажува патот. Теолошките вистини ни ја покажуваат само сенката Божја, ни го опишуваат духовниот свет како надворешен, а молитвата нè внесува во оној невидлив духовен свет и нè прави дел од него. Молитвата е поубава од било што. Само во молитвата можеме да дојдеме во допир со возвишениот свет и со очите на срцето да ја видиме небесата и Божествената убавина. Молитвата е неисцрпна. На оние кои се трудат со неа да го слеат своето срце таа секогаш им открива нешто непознато, како да ја создаваат за првпат. Молитвата се темели на надеж, но таа е и исполнување на надежта. Во молитвата ние реално доаѓаме во допир со она на кое се надеваме, односно молитвата како да ни дарува иднина која сè уште не се остварила, но и како нешто кое е веќе остварено и исполнето. Затоа молитвата оди пред времето. Молитвата е сјај на верата, топлина на надежта, живот на самата љубов. Молитвата надворешното го прави внатрешно. Духовните книги можеме да ги изгубиме, може да ни ги украдат, да ни ги запалат. Болеста може да ни го одземе видот, пријателите да нè напуштат, саканиот човек да нè изневери, роднините да нè измамат и да ни станат туѓинци, светот да нè протера, небото да нè изгори со оган, земјата да се отвори под нашите нозе, ноќта да нè задуши во страшни кошмари, денот да ни се претвори во мрачно искушение и да се преобрази во мрачна ноќ. Единствено молитвата никогаш нема да нè изневери. Само таа е нашиот дел кој не може да ни се одземе.
Молитвата не познава далечини. Таа преминува преку мориња и планини, се вознесува кон небесата, проникнува во длабочините на земјата, се симнува во адот. Ние се молиме за мртвите како за живи и само молитвата ни дава реално чувство како мртвите да се живи и поврзани за нас со илјада духовни нишки. Молитвата е лик на нашата душа. Молитвата е светлост на нашата душа. Молитвата е воскресение на нашата душа пред сеопштото Воскресение. Молитвата е борба на човечкиот дух против пеколните сили и во оваа сурова борба постојан човеков Помошник е Самиот Господ. Молитвата е битка и молитвата е победа. Молитвата е оружје и молитвата е бајрак. Молитвата е неисцрпно богатство кое не може да се потроши. И колку и да го трошиме ова богатство тоа само ќе се умножува. Молитвата е духовен леб со кој се храниме и себе и другите. Овој благословен леб нема никогаш да се потроши.
Архимандрит Рафаил Карелин
